Klauzula sumienia a prawa kobiet

Bohdan Chazan, ówczesny dyrektor Szpitala im. Świętej Rodziny, odmówił w 2014 roku wykonania legalnej aborcji mimo przesłanek medycznych w postaci wad płodu. Powołał się na klauzulę sumienia, przy czym nie wskazał pacjentce realnej możliwości uzyskania należnego świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym. Okazało się, że klauzula sumienia obejmuje cały szpital, mimo tego, że może się na nią powoływać wyłącznie lekarz mający wykonać świadczenie zdrowotne. Art. 39 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty stanowi, że „lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.” W związku z niedopełnieniem obowiązku wskazania innego lekarza lub placówkę, która świadczenie wykona, Prezydent m.st. Warszawy, Hanna Gronkiewicz-Waltz, odwołała Chazana ze stanowiska. Lekarz zaskarżył tę decyzję do sądu pracy. Jednocześnie poszkodowana pacjentka, która została zmuszona urodzić dziecko, które po kilku dniach od porodu zmarło, zażądała od ginekologa zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Prokuratura w toku śledztwa ustaliła, że ginekolog nie złamał prawa, bowiem ciąża, na której usunięcie się nie zgodził, nie zagrażała życiu i zdrowiu matki, jednak potwierdziła, że Chazan nie dopełnił ciążących na nim obowiązków związanych z powołaniem się na klauzulę sumienia.

Okazało się jednak, że prokuratura nie postawi zarzutu  z art. 231 KK - przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków – ponieważ ani lekarz, ani dyrektor publicznego szpitala nie został uznany za funkcjonariusza publicznego. Zgodnie z art. 115 KK, funkcjonariuszem publicznym jest zarówno osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, a szpital jest zakładem prowadzonym przez samorząd terytorialny, jak i osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej. Zgodnie jednak z uchwałą Sądu Najwyższego z 2001 r. - publiczny szpital nie jest "inną instytucją państwową" [Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2001/9-10/71 Wokanda 2001/9/9]. Oznacza to de facto, że lekarz, który nie dopełni obowiązku wynikającego z ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, nie podlega karze. Tym samym prawo do legalnej aborcji w trzech określonych przez ustawę przypadkach, zapisanych w art. 4a: 1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, 2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, 3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego – zapewniają jedynie niekaralność lekarza, który dokona zabiegu, ale nie gwarantują prawa do aborcji w sytuacji, gdy lekarza nie będzie chciał jej wykonać. Chroni się zatem lekarza, ale nie chroni się kobiety, o ile ciąża nie zagraża jej życiu lub zdrowiu, a jest np. wynikiem gwałtu. Mimo tego, że pacjentka nie uzyska należnego jej świadczenia, nikt nie poniesie za to odpowiedzialności. Przed 1997 rokiem i zmianami w Kodeksie Karnym, gdy wyeliminowano z zakresu pojęcia ,,funkcjonariusz publiczny" osób zajmujących stanowiska kierownicze w organizacjach spółdzielczych i społecznych oraz zmieniono określenia ,,jednostka  organizacyjna" na ,,instytucja", lekarz mógłby odpowiadać z art. 231 KK, jednak obecnie zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, nie podlega on temu przepisowi. Pacjentka może się natomiast starać o zadośćuczynienie w procesie cywilnym.
 
Bohdan Chazan, mimo potwierdzenia przez prokuraturę faktu nie wypełnienia obowiązku wynikającego z klauzuli sumienia, będzie jeszcze walczył w Sądzie Pracy o przywrócenie na stanowisko dyrektora Szpitala im. Świętej Rodziny.

Polecamy ciekawy materiał na temat klazuli sumienia autorstwa Stefana Karczmarewicza >>>

Druk PDF

Kategorie

Projekt Obserwatorium Równości Płci jest realizowany przez
Instytut Spraw Publicznych
Team SoluionProjekt i realizacja:
TeamSolution.pl