Raport NIK

Pełnomocniczka Rządu ds. Równego Traktowania na początku 2013 roku  zwróciła się do Naczelnej Izby Kontroli o przeprowadzenie kontroli spółek Skarbu Państwa i spółek komunalnych pod kątem przestrzegania wymogu jednakowego wynagradzania kobiet i mężczyzn za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Konstytucyjna zasada równości wynagrodzeń niestety nie we wszystkich miejscach pracy w sektorze administracji publicznej jest w pełni realizowana, jak wynika z raportu NIK.

Statystyczna analiza wynagrodzeń ponad 120 tysięcy osób zatrudnionych na umowę o pracę w jednostkach sektora publicznego, w tym około połowy kobiet, w grupach porównywalnych stanowisk pokazała, że mężczyźni zarabiają więcej niż kobiety w większości badanych przez NIK jednostek administracji publicznej oraz spółek komunalnych i skarbu państwa. W ramach szczegółowej analizy wynagrodzeń 891 osób przeprowadzono także bezpośrednią analizę porównawczą 59 par kobieta - mężczyzna, w których zakres wykonywanej pracy albo posiadane kwalifikacje, staż pracy lub kompetencje były porównywalne. Bezpośrednia analiza potwierdziła, że pracodawcy kształtując wynagrodzenie nie naruszali obowiązku równego traktowania kobiet i mężczyzn. W dwóch przypadkach (3,4% badanych par) stwierdzono istnienie różnicy w wynagrodzeniach na korzyść mężczyzn, która mogła wynikać z nierównego potraktowania pracowników ze względu na płeć.

W pierwszym przypadku wynagrodzenie zasadnicze jednej z  kobiet zatrudnionej w  Wydziale Komunikacji i Transportu w starostwie powiatowym na stanowisku pomocy administracyjnej było  o 400  zł mniejsze niż wynagrodzenie mężczyzny, który był zatrudniony w tym samym  wydziale i na takim samym stanowisku. Obydwie osoby posiadały takie samo wykształcenie  (ukończone studia wyższe), miały taki sam zakres odpowiedzialności służbowej  i wykonywały taką samą pracę. Kobieta posiadała natomiast dłuższy od mężczyzny trzyletni staż pracy ogółem, w tym dwa lata w urzędzie i na zajmowanym stanowisku, natomiast staż pracy mężczyzny wynosił niepełne dwa miesiące. Różnica płacowa w omawianym przypadku wynosiła 20% na korzyść mężczyzny. W złożonym wyjaśnieniu starosta nie podał przyczyn zróżnicowania wynagrodzeń, a jedynie stwierdził, że dostrzega potrzebę regulacji w tym zakresie.

Z kolei drugi przypadek dotyczył płac w szpitalu. W przypadku trzech starszych asystentów posiadających taką samą specjalizację i zatrudnionych w tym samym oddziale szpitalnym stwierdzono, że różnica płacowa (na korzyść mężczyzny) w średnim wynagrodzeniu zasadniczym wynosiła 10,5%, a dla  wynagrodzenia łącznego 8,9%. Staż pracy kobiet wynosił 11 i 26 lat, a mężczyzny 13 lat.  Najniższe wynagrodzenie zasadnicze otrzymywała kobieta z najdłuższym stażem pracy. W porównaniu do mężczyzny różnica płacowa w wynagrodzeniu zasadniczym wynosiła 13,2%. W wyjaśnieniach prezes zarządu podał, że wynagrodzenia zasadnicze  wytypowanych do  analiz y grup pracowników zostały ustalone przez poprzednie  kierownictwo i nie może podać przyczyn stwierdzonych zróżnicowań w  wysokości wynagrodzeń.

Autorzy raportu podkreślają, że różnie wynagrodzeń nie wynikają z naruszania przez pracodawców prawa dotyczącego równego traktowania kobiet i mężczyzn. Znaczące zróżnicowanie płac w grupach porównywalnych stanowisk spowodowane było przede wszystkim zakresem powierzonych obowiązków oraz większym udziałem mężczyzn w grupie stanowisk kierowniczych. Również pracodawcy podkreślają, że to nie jest ich wina, gdy kobiety same nie decydują się na aplikowanie na kierownicze stanowiska albo wybierają „nieprzyszłościowy” kierunek studiów. Warto jednak podkreślić, że bez zmian w edukacji i wprowadzeniu elementów równościowego wychowania już w dzieciństwie, zmiana nie nastąpi, a różnice w wynagrodzeniach będą nadal wynosić ok. 15-20%, jak wynika z danych GUS. Mimo tego, że nie będzie to bezpośrednia dyskryminacja płacowa ze względu na płeć, to w efekcie kobiety i tak będą zarabiały mniej, dopóki nie zmienimy stereotypów związanych  z „męskimi” i „kobiecymi” profesjami oraz stanowiskami w firmach.

Raport do pobrania tutaj

Ekspertyza na temat przemocy ekonomicznej do pobrania tutaj